μπρίκι < (άμεσο δάνειο) οθωμανική τουρκική ابریق (τουρκική ibrik χάλκινη κανάτα) < αραβική إبريق (ibrīk) < περσική آبریز (âbriz)
Wiktionary
Το μπρίκι είναι το γνωστό σκεύος που χρησιμοποιούμε κυρίως για την παρασκευή ελληνικού καφέ. Αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο της ελληνικής καθημερινότητας και πολιτιστικής ταυτότητας. Η λέξη φέρει μαζί της όχι μόνο λειτουργικότητα, αλλά και μια ενδιαφέρουσα ιστορική και γλωσσολογική πορεία.
Ετυμολογία της λέξης
Η λέξη «μπρίκι» προέρχεται από την ιταλική λέξη bricco, που σημαίνει «δοχείο» ή «κανάτα», ειδικά για υγρά όπως νερό, γάλα ή καφές. Η ιταλική λέξη έχει τις ρίζες της στο λατινικό bicarium (μικρό δοχείο). Από τα ιταλικά, πέρασε στη νεοελληνική γλώσσα κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας. Ιδιαίτερα μέσω των νησιών του Ιονίου, όπου η επιρροή της ιταλικής γλώσσας υπήρξε έντονη.
Η μορφή της λέξης στην ελληνική απλοποιήθηκε και προσαρμόστηκε φωνητικά, καταλήγοντας στη σημερινή της χρήση ως «μπρίκι».
Ιστορική και πολιτιστική σημασία
Το μπρίκι απέκτησε ιδιαίτερη θέση στην ελληνική κουλτούρα χάρη στον παραδοσιακό τρόπο παρασκευής του ελληνικού καφέ – ένας τρόπος που απαιτεί ακρίβεια και τέχνη. Κατασκευασμένο συνήθως από χαλκό, αλουμίνιο ή ανοξείδωτο ατσάλι, το μπρίκι έχει μακρύ χερούλι και στενό στόμιο. Αυτά τα χαρακτηριστικά διευκολύνουν τον έλεγχο του βρασμού και της αφής του καφέ.
Εκτός από την Ελλάδα, παρόμοια σκεύη χρησιμοποιούνται σε πολλές περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Εκεί απαντώνται με ονομασίες όπως cezve (τουρκικά) ή ibrik (αραβικά και περσικά). Η λέξη ibrik επίσης χρησιμοποιείται στα ελληνικά (ιδίως παλαιότερα), αν και αφορά γενικότερα είδη κανάτας ή δοχείου.
Το μπρίκι στη γλώσσα και την παράδοση
Η λέξη «μπρίκι» έχει περάσει και σε εκφράσεις της καθημερινής γλώσσας, συχνά μεταφορικά. Για παράδειγμα, όταν λέμε «το ’βαλε στο μπρίκι» εννοούμε ότι κάποιος αποφάσισε να ασχοληθεί με κάτι άμεσα ή ότι προχωρά κάτι γρήγορα και μεθοδικά.
Επιπλέον, το μπρίκι έχει συσχετιστεί με την οικιακή θαλπωρή, την αργή απόλαυση του καφέ και τις κουβέντες γύρω από το τραπέζι. Αποτελώντας έτσι σύμβολο της ελληνικής φιλοξενίας και καθημερινότητας.